بازیافت لاستیک (rubber recycling) یا بازیافت تایر (tire recycling):
فرایندی است که طی آن تایرهای خودرویی که دیگر فرسوده قلمداد میشوند یا به دلیل پارگی و خرابی غیر قابل تعمیر و استفاده هستند بازیافت میشوند. این تایرها در زمرهٔ بزرگترین ضایعات محسوب میشوند که بسیار مشکل آفرین میباشند. دلیل ایجاد این مشکل به خاطر تداوم و ماندگاری لاستیک و حجم زیاد تولیدی آن می باشد.
دسترسی ارزان، تجمع زیاد و مقاومت بالا، تایرها را به هدف خوبی برای بازیافت تبدیل میکند. با این وجود نصف بیشتر تایرهای فرسوده تنها برای ارزش سوختیشان سوزانده میشوند. تقریباً در هر سال به ازاء هر نفر در دنیا یک تایر به دور ریخته میشود. تایرها را معمولاً برای استفاده در زمینهای ورزشی مثل زمین بسکتبال و دو میدانی، محصولات جدید صنعت کفش و کفپوشها و چمنهای مصنوعی بازیافت میکنند. لازم به توضیح است که بازیافت اولیه تایرها موادی به نام خرده لاستیک (Crumb) تولید میکند که به عنوان مواد پرکن ارزان قیمت در صنایع مختلف استفاده میشود و اغلب با مقیاس کم تولید میشود.
موارد کاربرد و محصولات :
هر چند تایرها بیشتر سوزانده میشوند تا اینکه بازیافت شوند ولی امروزه تلاشهای بسیار زیادی برای ارزشگذاری به منظور بازیافت آنها صورت گرفته است. تایرها را می توان به محصولات مختلفی بازیافت نمود که از آن جمله می توان به آسفالت گرم اشاره کرد که در آن تکه های لاستیک با عنوان crumb rubber به آسفالت اضافه می شوند.
این کار باعث بهبود خواص آسفالت شده و آن را به آسفالت پلیمری تبدیل میکند که با این کار آسفالت دوام بیشتری یافته و زود ترک نمیخورد. همچنین از لاستیک بازیافتی در سیمان بتن های پرتلند نیز استفاده میکنند. از طرفی از تایرهای فرسوده میتوان در ساخت تایرهای جدید استفاده کرد. در مواردی نیز از خود تایر بازیافت نشده به عنوان نگه دارندهٔ آب یا مواد در باغبانی و جلوگیری از رشد علف های هرز استفاده میکنند.از دیگر محصولاتی که از مواد بازیافتی لاستیک تولید می شوند میتوان به کفپوش گرانولی و چمن مصنوعی اشاره کرد.
روش های بازیافت :
روش های بازیافت لاستیک به دو شاخهٔ مکانیکی و شیمیایی تقسیم بندی میشوند. در روش مکانیکی لاستیک تایر به تکه های کوچکتر تقسیم میشوند که این کار در چند مرحله و توسط دستگاههای خردکن (Shredder) و آسیاب (Granular) انجام می گردد. هر مرحله از این روش محصولات متفاوتی تولید می کند که در صنایع مختلف کاربرد دارد. برخی صنایع از گرانول های درشت استفاده کرده و برخی دیگر به پودر بسیار نرم لاستیک احتیاج دارند. در روش شیمیایی یا تایرها سوزانده میشوند و از زغال و سیم های فلزی باقی مانده استفاده میشود یا تایرها پیرولیز میشوند. در روش پیرولیز تایر در خلاء سوزانده میشود که از این روش محصولاتی مانند سوخت، روغن و غیره استخراج میگردد. لازم به توضیح می باشد که در روش شیمیایی نیز از تایرهای خرد شده تکه لاستیکهایی که به crumb معروف هستند استفاده می گردد.
محصولات بازیافت :
محصولات بازیافتی تایرها بسته به بازیافت مکانیکی یا شیمیایی متفاوت هستند ولی به صورت کلی میتوان به محصولات زیر اشاره کرد:
- گرانول لاستیک
- پودر لاستیک
- فلز بازیافتی
- لاستیک احیاء شده یا reclaimed rubber
- آسفالت و قیر پلیمری
- سوخت گازوئیلی
- باتری خودرو
- و …